Pelargonia afrykańska (łac. Pelargonium sidoides) to odmiana kwitnących na naszych tarasach i balkonach ozdobnych pelargonii – ma ciemnoczerwone kwiaty i charakterystyczne, czerwone korzenie. Korzenie tej niezwykłej pelargonii były używane przez afrykańskich uzdrowicieli do leczenia m.in. biegunki i dyzenterii (tzw. czerwonki, której objawem jest uporczywa biegunka i obecność krwi w stolcu) oraz kaszlu.
Współcześnie z kłączy i korzeni uprawnej pelargonii afrykańskiej wytwarza się ekstrakt wchodzący w skład m.in. suplementów diety i wyrobów medycznych, które mogą być stosowane w leczeniu przeziębień, infekcji górnych róg oddechowych oraz w celu wzmacniania odporności. Jaka jest historia tej niezwykłej rośliny? Jak i na co działa? W jakich preparatach można znaleźć ekstrakt pelargonii?
Historia afrykańskiej pelargonii
Pelargonia afrykańska to roślina z Afryki Południowej. Pierwsze wzmianki na jej temat pochodzą z XVII i XVIII wieku. Afrykańskie plemiona miały nią leczyć choroby układu pokarmowego oraz oddechowego. Do Europy pelargonia afrykańska zawitała za sprawą Charlesa H. Stevensa, na przełomie wieków XIX i XX. Anglik był chory na gruźlicę, wysłano go więc do Afryki Południowej w nadziei, że suchy klimat pomoże mu zwalczyć chorobę. Z gruźlicy wyleczył go miejscowy uzdrowiciel, właśnie za pomocą korzenia rośliny. W języku afrykańskiego plemienia Zulu ostry i uporczywy kaszel nazywano „umckaloabo” – później zaczęto tak również nazywać korzeń pelargonii afrykańskiej. Charles H. Stevens przywiózł „umckaloabo” (korzeń, nie kaszel!) do kraju i bez większych sukcesów próbował sprzedawać go jako naturalny lek na gruźlicę. Dopiero w latach 20-tych XX wieku ekstrakt z pelargonii zaczął być szerzej stosowany w szwajcarskich klinikach specjalizujących się w leczeniu gruźlików. Bioaktywne składniki korzeni pelargonii afrykańskiej zidentyfikowano w latach 70-tych XX wieku, w latach 90-tych scharakteryzowano dokładnie związki zawarte w ekstrakcie (m.in. kumaryny i kwasy fenolowe), a w 2005 roku, po opracowaniu etanolowego ekstraktu z kłączy i korzeni rośliny – zarejestrowano go jako lek roślinny (EPs 7630). Obecnie pelargonia afrykańska uprawiana jest na wyspecjalizowanych farmach, a ekstrakt wytwarza się przede wszystkim z roślin trzyletnich (trzyletnie korzenie mają optymalną ilość związków bioaktywnych).
Ekstrakt z pelargonii afrykańskiej w badaniach
Aktualny stan badań klinicznych został zawarty w publikacji Cochrane (z 2013 roku). W badaniach wzięło udział ponad 2 tysiące pacjentów, w wieku od 0 do 93 lat, którzy leczyli się w niemieckich klinikach. Pacjenci byli dzieleni na różne grupy i otrzymywali różne dawki z ekstraktu z pelargonii afrykańskiej lub placebo. U pacjentów, którzy przyjmowali preparat, odnotowano poprawę stanu zdrowia. W publikacji Cochrane stwierdzono więc między innymi, że ekstrakt z pelargonii afrykańskiej może być skuteczny w przypadkach: przeziębienia, stanów zapalnych gardła i nosa oraz zapalenia oskrzeli, a także że może być bezpiecznie podawany zarówno dzieciom jak i osobom dorosłym (efekty niepożądane odnotowano jedynie u 1,2% osób biorących udział w badaniach). Mechanizm biologicznego działania ekstraktu z pelargonii afrykańskiej jest wciąż badany.
Preparaty z ekstraktem z Pelargonii sidoides
Ekstrakt EPs 7630 to lek, ale również składnik innych, bardziej złożonych preparatów, wyrobów leczniczych i suplementów diety. Przykładem suplementu, w którego skład wchodzi właśnie ekstrakt z pelargonii afrykańskiej jest Pelavo. Do wyboru mamy tutaj różne preparaty z pelargonią afrykańską: Multi 3+, Multi 6+, Pelavo Oskrzela oraz Pelavo Nos i Zatoki. Pelargonia afrykańska i preparaty z nią w składzie mogą działać przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie, zarówno w początkowej fazie infekcji (blokując namnażanie wirusów), jak i później (po przeniknięciu wirusa do komórek organizmu – powstrzymując rozwój choroby i łagodząc objawy). Jak to możliwe? Substancje bioaktywne ekstraktu z Pelargonii sidoides mogą zapobiegać przyczepianiu się patogenów do komórek nabłonka, zapobiegający tym samym rozwojowi zakażenia, a dodatkowo zwiększać częstotliwość ruchu rzęsek, ułatwiając wydalanie drobnoustrojów z układu oddechowego.
Pelargonia afrykańska jest rośliną o niezwykłej urodzie i ponadprzeciętnej mocy, której głównym źródłem są jej czerwone korzenie. Należy pamiętać, że przed sięgnięciem po jakikolwiek preparat zawierający ekstrakt z Pelargonii sidoides należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą – przeciwwskazaniem do przyjmowania wyrobów medycznych i suplementów diety jest m.in. nadwrażliwość na ich składniki. Liście Pelargonii sidoides zawierają olejek eteryczny, który może działać alergizująco.
